Tot diep in de eenentwintigste eeuw was mijn set een 'uitgedachte' set - ik dacht dat ik op het punt was gearriveerd waarop ik naar muziek kon luisteren zonder dat iets me irriteerde. Dat werd op een zeker moment mijn motto: ik weet dat het altijd beter kan, maar dat wil ik niet kunnen betalen. Ik heb nog meer hobbies, en die kosten ook geld. En mijn enige experiment in het high-end-gebeuren is slecht afgelopen: mijn SAE voorversterker vloog (letterlijk) in de fik, en mijn Reference Audio 2 x 30 Watt klasse A-eindversterker ging zo vaak kapot dat het wachten op de volgende storing het luisterplezier flink begon te bederven.
Dan maar een stapje terug. Met mijn NAD Monitor Series-setje ben ik een decennium lang erg gelukkig geweest.
Maar mijn vrouw wilde ook nog weleens een fimpje kijken, dus surround was leuk. Dus overwoog ik mijn NAD Monitor Series 1700 voorversterker in te wisselen tegen een Yamaha DSP-492, die eindversterking bood voor de achterkanalen en het centerkanaal. Die Yamaha en ik zijn nooit goeie vriendjes geworden, dus de 1700 bleef een taak vervullen.
Voorts begon de vrouwelijke impedantie tegen mijn speakers een rol te spelen (of ik werd er gaandeweg gevoeliger voor). Het liefst had ze Boze Melkpakjes, maar het was haar vanaf dag 1 duidelijk dat dat er niet in zat als ze mij als levenspartner en huisgenoot wilde. Maar net toen mijn vrouw besloten had om zich maar neer te leggen bij mijn (esthetisch bepaald mislukte, maar mooi spelende) transmissielijnen, verraste ik haar door die te vervangen door een setje Infinity Alpha 50, aan de onderkant ondersteund door een Rel Strata II sub, die rechtstreeks aan de speaker terminals mag hangen en alles verzorgt tussen 0 en 32 Hz (waar de Alpha's al aan het afvallen zijn).
Die Alpha's vond mijn lief een hele verbetering: ze zijn wat lager, smaller, en ze zien er wat eleganter uit.
Maar ik baalde nog steeds van die k*t-Yamaha. Dus moest de NAD Monitor Series 2600 eindversterker eraan geloven, ten gunste van een Rotel RB985 vijfkanaals eindversterker met vijf keer honderd Rotel-watten, en aan de voorkant daarvan werd een Rotel RSP-966 geknoopt. Kost even een paar centen als je dat in één keer doet, maar dan heb je ook wat - prima surround (inclusief DTS en THX-Ultra en wat dies meer zij), en qua stereo muziek zit je voor mijn gevoel aan de onderkant van high-end, op het punt waar het echt geloofwaardig begint te worden. Zulke goeie stereo-versterking heb ik thuis niet eerder gehoord. De Reference Audio was misschien beter, maar die SAE voorversterker haalde het er niet bij.
Die 2600 (en de erbij horende 1700) hebben een baasje gevonden dat er erg blij mee is.
Dat loste een paar problemen op: de Yamaha staat nu op zijn kant op de overloop, en op het punt om Marktplaats op te gaan. En die Rotel-kit is, ook in stereo, toch wel meer dan een tikkie mooier dan de NAD 2600 en de NAD 1700. De Rotels klinken 'schoner' en duidelijk preciezer - de NAD-set had een heel ruimtelijke, maar minder nauwkeurige soundstage. Daar staat tegenover dat de NAD wel beter klonk als je 'm zacht speelde.
De grootste verrassing van 2007 was de speaker 'upgrade'. In termen van oplossend vermogen in het middengebied en soundstage won de Alpha 50 het ruimschoots van mijn ouwe transmissielijnen, maar dat was geen verrassing, daar staan die dingen om bekend. Wat wel een verrassing was, is dat mijn ouwe transmissielijnen een wat gecontroleerder en gewoon wat strakker (en ook minder gekleurd) laag hadden - en dat was nou net niet een eigenschap die je aan een transmissielijn toeschrijft. Het verschil is niet heel groot, maar wel hoorbaar. De verrassing was dus voornamelijk hoe goed dat dertig jaar oude ontwerp nog presteerde in vergelijking met luidsprekers uit de 21e eeuw, compleet met CCMD drivers en moderne materialen en elektronica, en een adviesprijs in euro's die ongeveer gelijk was aan de adviesprijs in guldens van de oude luidsprekers.
Ik ben geen held op het gebied van surround-weergave. Wat ik merk is dat ik, als ik de achterluidsprekers als "small" configureer, er wel erg veel informatie naar de frontspeakers gaat. De Wharfedale Diamonds zullen denk ik dus op korte termijn vervangen worden door een setje B&W DM110 (dan maar wat grotere achterluidsprekers... per slot van rekening is mijn vrouw de filmkijker in dit huis).
Verder ga ik eens kijken in hoeverre ik de Strata II voor film kan aansturen vanuit de subwoofer out van de voorversterker, en voor 5.1 analoog en stereo vanaf de speaker terminals van de eindversterker. Ik denk dat dat voor film nog weleens zou kunnen schelen.
Nota bene: het woud van afstandsbedieningen heb ik opgelost met een Logitech 525, een universele afstandsbediening van 60 euro of daaromtrent die ECHT werkt. Kost even wat tijd om dat ding te programmeren, maar als je dat gedaan hebt kan iedereen ermee door de bocht.
Update 30-04-2007:
Na de gelegenheid gehad te hebben met de nieuwe setup, met flink belastende software (lees, veel, lastig, kritisch laag) eens flink hard te draaien (moeder de vrouw was niet thuis), en daarbij eens een uurtje of wat te besteden aan de opstelling van de frontluidsprekers (tsjonge, dat is echt centimeterwerk...), kwam ik erachter dat ik de beste resultaten kreeg als de sub uit stond (sorry René). Met het orgel uit de kathedraal van St Sulpice in Parijs (daar zitten van die lange dikke 32-voets pijpen in) verlies ik dan wel iets van druk, maar niet zo dat het ineens heel dun wordt. En als ik B'BOOM van King Crimson (een slagwerk-duet van Bill Bruford en Pat Mastellotto) zo hard opzet dat het realistisch begint te worden, dan krijgen de Infinity's het voor elkaar om genoeg lucht te bewegen om het in mijn maag en mijn longen te laten voelen, zonder dat de controle over het laag in de soep loopt.
Daarvoor moest ik wel één van de twee woofers aan de rechterkant vervangen (die begon merkbaar aan te lopen bij hogere volumes), maar dat is nou niet iets waar je financieel van onderuitgaat, dus dat moesten we maar doen, besloten we. Daarna was de kleuring in het laag waarvan ik hierboven repte ook gewoon verdwenen. De controle en de felheid in het laag aan de rechterkant is nog niet helemaal zoals ik denk dat het zou moeten kunnen, maar dat is misschien een kwestie van inspelen.
En ondanks het hoge volume blijft de definitie, de soundstage en het oplossend vermogen intact, en op geen enkel moment gaat er ergens iets schel of schril klinken. Ik heb weleens vaker iets zo hard en tegelijkertijd zo goed horen klinken, maar nog nooit bij mij thuis.
Toen ik het volume naar socialer niveaus terugdraaide (bijvoorbeeld om de telefoon weer te kunnen horen overgaan), bleef alles keurig zoals het was. geen kleuring, geen kasterigheid, geen piekjes of dalletjes. Was dus puur een kwestie van opstelling - en die ene aanlopende driver.
De Strata II doet nu uitsluitend nog dienst bij Dolby Digital of DTS. Als er muziek gespeeld wordt (over de analoge ingang van de RSP966), staat 'ie werkeloos mee te luisteren.
De Wharfedale achterluidsprekers zijn intussen vervangen door die DM110's. Ik ben niet zo'n filmkijker, maar ik merk wel het een verbetering is - de DM110's sluiten qua karakter beter aan op de Alpha's, dus als er van voor naar achter 'gepand' wordt (overvliegende vliegtuigen), merk je veel minder verschuiving in de klankkleur.
Eén van de Wharfedales staat nu centerspeaker te spelen, maar dat houdt niet over, dus die ga ik op korte termijn vervangen door een Infinity Beta centerspeaker.
Update: dat is intussen gebeurd, en de vooruitgang was als verwacht. Alle geluid dat aan het scherm gelijmd moet worden (voornamelijk dialogen) klinken geloofwaardig en niet meer storend.
Op dit moment is mijn grootste probleem dat ik nog teveel naar audio, en te weinig naar muziek, luister. Omdat ik een flink aantal updates in korte tijd heb gedaan, is het verschil behoorlijk groot. Zelfs als ik nu een mooi schijfje opzet puur om eens lekker weg te zakken in de muziek, word ik, net als ik weg dreig te zakken, met regelmaat wakker geschud omdat iets ineens heel anders (meestal ofwel meer gedetailleerd, ofwel dieper in de soundstage, ofwel een stuk soepeler) klinkt dan ik gewend was. Vandaag draaide ik een CD'tje dat ik al een half jaartje of zo niet meer gehoord had, en die muziek was zodanig opgefrist dat ik een flink deel van de muziek heb gemist, maar wel heel goed kon horen dat de upgrades duidelijk meerwaarde bieden.
Wat me de laatste dagen is opgevallen is dat, als ik naar voren ga zitten (in plaats van ontspannen achterover met de rug tegen de leren rugleuning) de set ineens merkbaar opener gaat klinken. Hmmm. Weer een verbetermogelijkheid om mee te experimenteren.
De Sony DVP-NS705 staat intussen bij Van Medevoort. Omdat ik toch zo af en toe weleens een CD'tje wil horen, had ik heel even een Sony CDP-597 CD-speler ingezet. Dat duurde niet heel lang.
De NAD Monitor Series CD-5000-speler staat nu weer, als loopwerk, in de keten - ze is nu digitaal aangesloten op de Rotel voorversterker. Die DVP-NS705 krijgt straks, wanneer 'ie terug is met de vM-modificatie, nog een harde dobber om die combinatie eruit te spelen, want de NAD is, nu ze puur als loopwerk gebruikt wordt en de DA-conversie door de RSP-966 gedaan wordt, ineens een stuk overtuigender.
Nota bene: nieuwprijzen en door mij betaalde prijzen vallen voor mij echt in de categorie "al sla je me dood..." ;-)
Update 09-05-2007:
de Sony multispeler is terug, uitgerust met een opvallend rood VM-logo, en naar wij aannemen van binnen nog wat meer toevoegingen, en heeft twee dagen staan inspelen.
CD-weergave heeft duidelijk gewonnen aan stofuitdrukking en ruimte. De Sony is nu qua openheid in het midden en hoog op het eerste gehoor gelijk aan het NAD-loopwerk op de Rotel DAC, en de detailweergave is ietsjes beter.
Op een live-CD van het Dave Brubeck "quintet"(met Paul Desmond en Gerry Mulligan) staat "Koto Song", waarin Paul Desmond alle subtiliteit uit de ka-- sorry, de altsax haalt, en waar Alan Dawson heel zacht op de achtergrond de bekkens laat ruisen. Desmond's sax wordt nu heel mild, en toch met veel textuur, weergegeven, en meer nog dan eerder worden de ruisende bekkens achterin het geluidsbeeld geplaatst. En als er, tijdens de pianosolo van Brubeck, een kunststof bekertje op de grond stuitert, krijg je nu, nog meer dan bij de NAD, de neiging om het stereobeeld in te lopen om het op te rapen.
En als ik Kind of Blue inleg (de SACD-reissue) is het resultaat, in elk geval voor mijn niet al te zeer door esoterische spullenboel verpeste oren, een openbaring.
De Rotel eindtrap en de Infinity's komen nu helemaal tot hun recht. Het gebrek aan felheid in het laag aan de rechterkant is na twee dagen (in tegenfase) inspelen van de nieuwe driver ook geheel verholpen. De REL is nog steeds een beetje boos dat 'ie alleen maar films mag spelen, maar dan had 'ie maar geen subwoofer moeten worden.
Wat me, in termen van gebruiksgemak, prettig verrast is dat ik de combinatie van de Sony multispeler en de NAD preamp/processor zo kan configureren dat ik (en mijn teergeliefde zeerbeminde ook), zonder ingewikkelde ingrepen in één keer kunnen kiezen voor de optimale configuratie voor muziek luisteren, TV kijken of een DVD'tje draaien.
Hier doe ik voorlopig even helemaal niks meer aan. Het zal allemaal best beter kunnen, en de meeste Hifi.NL-bezoekers zullen er misschien best hun neus voor ophalen, maar dat zal mij, als niet idioot bemiddelde muziekliefhebber, even een worst zijn. Hiermee kan ik volgens mij tot aan mijn dood naar MUZIEK luisteren zonder me ergens aan te ergeren. Nu is het zaak om weer echt naar muziek te kunnen luisteren zonder bewust of onderbewust op de weergavekwaliteit te letten.
Update 8-7-2007:
Vergeef mij vader, want ik heb gezondigd.
De vM-modificatie op de Sony multispeler klonk best goed. Met SACD's klonk 'ie zelfs erg goed.
Maar met CD's miste ik iets dat ik in de NAD wel hoorde... ik denk een stukje dynamiek en "moeiteloosheid".
In mijn zoektocht naar een betere CD-speler raadde Jan de Jong van De Jong en Warnaars me iets aan waarvan ik denk dat 'ie dat volkomen te goeder trouw deed, maar waarvan ik weet dat de prijsstelling voor ons niet realistisch is. We hebben nog een hoop te verspijkeren aan ons boerderijtje, onze camper rust hopelijk vredig en dient vervangen te worden (dat is gebeurd, maar dat valt buiten het bestek van dit forum), en onze oprijlaan moest opnieuw worden bestraat. Dat laatste klinkt nogal weids voor een pad van 10 meter, maar toch.
Dus heb ik mij bezondigd aan een Shanling SCD-S300.
De geleerden zijn het er nog niet over eens, want:
1. als SACD-speler is het ding zwaar gemankeerd, omdat hij bij het aftasten een pauze tussen de tracks laat vallen. Dat is meer dan behoorlijk irritant als je Dark Side of the Moon in stereo afspeelt
2. er is een mechanisch probleem aan, dat het loopwerk wat rumoerig maakt. Maar daar komt een oplossing voor in de vorm van een nieuw loopwerk, althans zo word ik verzekerd.
Evengoed mag die Shanling voorlopig de CD'tjes hebben, rumoer of geen rumoer. Ik ga er zo een iets meer gedetailleerde review van bakken.
De andere teveel kostende hobby... bovenop mijn oude transmissielijn.
Heee... ik heb bij Henk Stemfoort in de klas gezeten, en bij Jan de Jong (tegenwoordig De Jong en Warnaars, vroeger Albersen Audio) geklust. In die tijd ben ik gevormd (lees: gruwelijk verwend). Door het met enige regelmaat uitfikken van de echte high-end-spullen ben ik hier vervolgens van genezen, en heb ik geleerd om tevreden te zijn met low-maintenance, entry-level spul.
Omschrijf het geluid van uw systeem.
Geloofwaardig, open, analytisch en toch muzikaal. Bij normale volumes heel geloofwaardig, en bij hoge volumes heel geloofwaardig. Alleen bij de-vrouw-ligt-in-bed-volumes lijkt er een tikkie een sluier overheen te liggen, en verliest de set wat detailweergave.
Waar liggen bij u de verbeterpunten?
een andere luisterstoel. Zie "algemene beschrijving".
Wat zijn uw toekomstige plannen met betrekking tot uw set?
Ik zou het op dit moment even niet weten...
Omschrijf uw luisterruimte (aankleding, inhoud, meubilair, akoestiek etc.)
Normaal gemeubileerde huiskamer van 8x4 (we luisteren in de lengterichting) in een woning op het platteland met een heel lage omgevingsgeluidsdrempel (twee kilometer verwijderd van de provinciale weg, drie kilometer verwijderd van het dorp, en meer dan negen kilometer verwijderd van de dichtstbijzijnde snelweg of spoorbaan).
Kunt u aangeven hoeveel beeld- en geluidsdragers u heeft en in welke genres dit verdeeld is?
Honderden LP's, honderden CD's, vele tientallen DVD's.
Hoe vaak luistert u naar muziek?
dagelijks
Hoe vaak kijkt u film?
Ikzelf niet al te vaak, mijn vrouw geregeld.